Japan heeft ’s werelds zwaarste schuldenlast met een economie die al twee decennia stagneert, ondanks massale stimuleringsprogramma’s en negatieve rentes. Momenteel bezit de centrale bank (Bank of Japan) al meer dan één derde van de overheidsschulden en zal deze blijven opkopen om economische groei aan te jagen.

Kwijtschelding is de enige weg

De miljardair en welbekende obligatiehandelaar Bill Gross heeft onlangs gezegd dat de Japanse schuldenlast alleen kan worden teruggedrongen als staatsobligaties door de Bank of Japan worden opgekocht en kwijtgescholden. Hij voorziet een soortgelijk scenario in diverse landen.

Monetarisatie van schulden

Het terugbrengen van de Japanse schuldenlast zal worden bereikt door de terugkoop van obligaties uit handen van private beleggers. Deze praktijk staat bij economen bekend als de ‘monetarisatie van schulden’. “Volgens mij is dit de richting waar Japan naartoe gaat”, deelt Gross. “Alhoewel ik het niet aanbeveel, denk ik dat Japan publieke schulden zal moeten opkopen. Vervolgens zal de centrale bank deze schulden van de staat moeten kwijtschelden om weer met een schone lei te kunnen beginnen. Ik zie voor Japan geen andere uitweg.”

Maar waar is het limiet?

“Uiteindelijk kan de Bank of Japan de gehele markt bezitten”, sprak Gross op een beleggersbijeenkomst. “Op dat moment kunnen zij deze schulden kwijtschelden. Of ze kunnen deze leningen doorrollen tegen nul procent couponrente waardoor de gehele obligatie effectief geëlimineerd wordt.” De uitgegeven obligaties blijven nog steeds lasten (passiva) binnen de staatsboekhouding. Echter, omdat deze niet meer in handen van private partijen zijn, worden terugbetalingsverplichtingen minder relevant. Martin Shulz, hoofdeconoom bij het Fujitsu Onderzoeksinstituut in Tokio sprak hierover:

Japan is het land waar overheidsschulden in private handen het snelste afneemt ter wereld

Gevolgen van de schuldherstructurering

Gross wist toe te voegen dat een dergelijke beweging dramatische gevolgen kan hebben voor valuta (yen), de spaarquota en de private sector. Japan heeft een unieke demografie, welke het economisch dilemma hebben verergerd. Toch zullen meer overheden een soortgelijke keuze moeten maken. Kwijtschelding van een deel van de publieke schulden moet Japanse consumenten overtuigen dat zij niet hoeven te boeten voor excessieve staatsschulden. Dit zou het sentiment moeten helpen verbeteren.

Een nieuwe Volcker

“Japan is een goede vooruitkijkspiegel voor de rest van de wereld, met zo’n vijf tot tien jaar voorsprong,” sprak Gross. “Ik heb het gevoel dat dit het pad is dat centrale banken zullen gaan bewandelen. Zij zullen schulden opkopen, rentes laag houden en uiteindelijk zal de staatsschatkist hen niets schuldig zijn.” Ook haalde Gross aan dat het vermogen van centrale banken om de economie te stimuleren tegen de limiet loopt. Rentes zijn al laag of negatief en overheden moeten meer gaan spenderen om het gebrek aan investeringen te compenseren. Centrale banken moeten juist nu rentes verhogen om alle verstoringen te herstellen. Bill Gross is ervan overtuigd dat de Amerikaanse centrale bank (Fed) een leider nodig heeft zoals Paul Volcker. Hij durfde de rente te verhogen in de jaren 1980 ondanks stevige oppositie.