Dat centrale banken inmiddels in het duister tasten komt voor niemand meer als een verrassing. Inflatie of deflatie, stabiele of fragiele groei, nulrente of niet: het is onduidelijk wat nog werkt en hoe duurzaam het herstel is. Econoom Ed Yardeni weet met een paar grafieken en observaties helder het grote plaatje te schetsen. Zelf zijn centrale bankiers vol vertrouwen. Dat moet natuurlijk ook wel. Psychologie is een belangrijk middel om de doelstellingen van een ‘duurzame economische groei’ en een ‘inflatie van tegen de 2%’ te bereiken. Maar Yardeni wijst er op dat centrale banken met hun macrobeleid krachtige structurele ontwikkelingen bevechten die ze maar amper zelf lijken te onderkennen. En hun beleid heeft ook ongewenste bijwerkingen.
Centrale banken versus vrede, technologie en demografie
Ten eerste groeide de Amerikaanse economie het laatste kwartaal met slechts 1,5%. Minder gerapporteerd in de media was dat de GDP deflator, de inflatiecorrectie die de nominale groei omrekent in de reële groei, op jaarbasis op slechts +0.9% lag. Een verklaring is te vinden in Tolstoj’s roman ‘Oorlog en vrede’, zo stelt Yardeni. Want inflatie viel in het verleden bijna samen met oorlogen. In tijden van vrede nemen de handelsfricties af en dat leidt normaal gesproken tot deflatie.
In 1989 verdween met het einde van de Koude Oorlog de grootste handelsbarrière aller tijden. In 2001 voegde China zich bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO), wat een enorme toename in de handel betekende. Dat er ditmaal geen deflatie optrad, komt volgens Yardeni vooral door het ultra-soepele beleid van de centrale banken. Punt twee: Alan Turing. Hij is de uitvinder van de computer. Als gevolg van de IT-revolutie zijn businessmodellen in iedere industrie radicaal veranderd. Deze technologische ontwikkelingen zorgden voor enorme deflatie. Sinds Apple in 1977 de Apple II introduceerde, een computer met kleurenscherm en floppy drive, daalde de prijsindex voor IT-apparatuur met maar liefst 79%. Inmiddels betreft meer dan 40% van de bedrijfsinvesteringen IT-apparatuur, software en R&D tegen 23% in 1977. Ten derde is er natuurlijk de wereldwijde vergrijzing. Overheden zijn meer geld kwijt aan betalingen aan gepensioneerden, waardoor er minder geld is voor andere publieke investeringen. En ouderen geven minder uit. Dat is allemaal deflatoir, zoals duidelijk blijkt uit het sterke verband tussen de Age Wave, het percentage van de beroepsbevolking dat tussen 16 en 35 jaar is, en de inflatiecijfers.
Het monetaire beleid heeft dus wel wat bereikt, maar verliest nu aan effectiviteit, aldus Yardeni. De negatieve, marktverstorende bijwerkingen verdwijnen echter niet. Zo zorgt dit beleid ervoor dat ‘zombie’-bedrijven, die anders zouden zijn verdwenen, in leven blijven. Met hun overtollige capaciteit verergeren zij deflatie en verzwakken zij de winsten van gezonde bedrijven. Centrale bankiers lijken te geloven dat ze de economische cyclus naar hun hand kunnen en moeten zetten. Zo beschreef voormalig Fed-voorzitter Ben Bernanke recent in een opiniestuk hoe hij naar eigen zeggen de economie had gered tijdens de crisis. En publiceerde hij ook een boek, ‘The Courage to Act’ (de moed om in te grijpen). Maar volgens Yardeni maakt het ingrijpen van centrale bankiers de economie alleen maar vatbaarder voor financiële instabiliteit en diepere recessies. De Fed durft na jaren immers nog steeds bijna niet de rente verhogen met een schamele 25 basispunten. Yardeni :
Ik zocht trouwens in het nieuwe boek van Bernanke in de index naar het woord ‘kapitalisme’. Stond er niet tussen.