Wat zouden we eten wanneer de prijs van witte truffels en industriële friet hetzelfde was? In de wereld van ideeën en boeken is dat het geval. Ik zit te lezen in het manuscript dat de witte truffel is van deze eeuw. Denk aan een investering van ongeveer $ 19. In het midden van de jaren ’60 legde een Franse wiskundige, Benoît Mandelbrot, uit hoe financiële markten op de natuur leken. De natuur kent rampen en onvoorspelbaarheid. Maar de rest van de financiële wetenschap zag het anders. Risico kon beheerst worden door techniek. Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman noemt dit illusie van controle. Een jaar of veertig en een aantal grote crises later drongen Mandelbrot’s ideeën door tot de praktijk via zijn collega en discipel Nassim Nicholas Taleb. Taleb is van oorsprong Libanees. Hij studeerde in Frankrijk en de VS en is econoom, wiskundige, filosoof, statisticus, onderzoeker en schrijver. Hij is ook wereldwijd de leidende academicus op het gebied van onzekerheid. Eerder was hij een succesvolle trader die de crash van ’87 wist om te zetten in grote winsten voor zijn bank. Hij ging door als oprichter van hedge fund Empirica en is nu gestopt met alles behalve schrijven. Hij doet, met een grote Chinese Muur, puur wetenschappelijk onderzoek dat hij opstuurt naar zijn voormalige hedge fund. En hij houdt spreekbeurten. Maar Taleb is op zijn best in zijn boeken. Hij heeft weinig op met journalisten. Die hebben zijn boeken meestal niet of half gelezen. Hij kijkt neer op de financiële wereld en vindt dat banken streng gereguleerd moeten worden en hedge funds vrij moeten kunnen opereren. Niemand hoeft een hedge fund in. Op de dag dat ik hem leerde kennen, een jaar of acht geleden, sprak hij voor een bankierspubliek. Niemand aan mijn tafel had zijn boek gelezen. Dat was toen nog alleen het dunne en amusante Fooled by Randomness, waarin hij uiteenzet hoe slecht we omgaan met toeval. Denk aan bankbonussen. Geld dat bankiers en handelaren krijgen omdat ze geluk hadden, zonder enig persoonlijk risico. Dat ligt bij de aandeelhouders en bij ons. In 2001 een nieuw idee. In Antifragile*, dat op 27 november uitkomt, vertelt Taleb wat er gebeurde bij een presentatie die hij hield voor de directie van Société Générale, de Kerviel bank. Iedereen was vijandig en Kerviel’s baas viel hem zelfs verbaal aan. Taleb legde uit hoe ze een verlies van € 6 miljard hadden kunnen vermijden. Scandale! Antifragile is zijn nieuwe meesterwerk. Het boek is heel simpel van opzet, ondanks de ambitieuze inhoud. We hebben het over wetenschapsfilosofie van het onbekende, maar die voor iedereen toegankelijk is. Het is de eenvoud van echte elegantie, à la Steve Jobs. Omdat Taleb heel overtuigend de wereld op zijn kop zet, kunnen bankiers en risicomanagers zijn bloed wel drinken. Taleb hekelt hun middelmaat en gebrek aan verantwoordelijkheid. Daarom noemen mensen hem soms arrogant. Wat niet helpt is dat ook Antifragile weer vol staat met humor. Met romanfiguren, zoals held Nero Tulip en Fat Tony. Allemaal Verboten. Met The Black Swan vestigde Taleb zijn reputatie. Een Zwarte Zwaan is een onverwachte gebeurtenis die erg onwaarschijnlijk is, maar die achteraf door iedereen werd voorzien. Denk aan tsunami’s. Financieel of in de natuur. Denk aan Fukushima. Antifragility is een belangrijker boek dan The Black Swan, zegt Taleb, omdat het idee van anti-fragiliteit zo fundamenteel is. Het boek is een handleiding voor goed bestuur en helder denken. Taleb is nu de meest vooraanstaande academicus op het gebied van onzekerheid. Hij hekelt onze cultuur van scientisme. We haten onzekerheid, dus ontkennen we die liever. We concentreren ons op wat we denken te weten, maar kijken niet naar wat we niet weten. De steeds grotere kloof tussen de onpraktische academische wereld en de praktische werkelijkheid speelt ons parten. Maar wat is nou precies antifragiel? Anti-fragiel is meer dan alleen robuust. Robuust is alleen stevig. Een antifragiel systeem weet te profiteren van volatiliteit: onverwachte gebeurtenissen en rampen. Zo’n systeem overleeft en versterkt zich. Het beste voorbeeld is dan ook de natuur zelf. * Antifragile: Things That Gain from Disorder Dit artikel verscheen in de september editie van Quote Magazine. Overgenomen met toestemming van de auteur: www.michaelkraland.com