Wijlen Charles Kindleberger, bekend van het boek ‘Manias, Panics, and Crashes’, zou waarschijnlijk roepen: “Zie je wel!” De BIS, de bank der centrale banken, concludeert in een nieuw opzienbarend onderzoeksrapport dat er wereldwijd geen sprake is van seculaire stagnatie. Vele prominente economen, waaronder Lawrence Summers, vrezen dat we een tijdperk van structureel lagere economische groei binnen zijn getreden. Maar volgens de BIS ligt het werkelijke probleem in kredietbubbels die de reële economie verstoren, zo schrijft commentator Ambrose Evans-Pritchard. Daardoor zitten we nu in een opwaartse schuldenspiraal die volledig uit de hand is gelopen. De bank onderzocht alle recessies in de westerse wereld sinds de jaren 1960. Daaruit blijkt dat de lange nasleep van de Lehman-crisis bijna volledig verklaard kan werken uit de vernietigende effecten van de bubbel – en daarop volgende klap – op de productiviteitsgroei. Dat werkt als volgt. Tijdens de hausse slokt de kredietbubbel steeds meer middelen op. Denk aan werknemers die overstappen naar de bouw- of makelaarssector tijdens een huizenbubbel. Die komen vanuit productievere sectoren, aldus het rapport. Als de bubbel klapt, verergeren de misallocaties. En het duurt maar liefst acht jaar om deze giftige erfenis uit de weg te ruimen door tegenwind van krappe kredietmogelijkheden en een verstoord financieel systeem, vaak gecombineerd met overheidsbezuinigingen.

Zo beargumenteert de BIS al langere tijd dat de VS sneller herstelde na de financiële crisis. De Noord-Amerikanen pakten hun slechte schulden aan en dwongen banken nieuw kapitaal op te halen. Daardoor bleef een kredietkrapte uit. Europa treuzelde echter. De machtige banklobby aldaar hield effectieve maatregelen tegen. Politici kozen ervoor de hefboom te verkleinen door de kredietgroei te beperken, in plaats van banken nieuw kapitaal op te laten halen. Voor deze beleidsfout hebben de Europese werklozen een hoge prijs betaald, aldus Evans-Pritchard. Claude Borio, hoofdeconoom bij de BIS en tevens hoofdauteur van het rapport, stelt:

Het terugkoppelingseffect van deze verloren productiviteit is 0,7% van het bbp per jaar. De totale schade over het afgelopen decennium ligt op 6% van het bbp.

Evans-Pritchard:

Daarmee valt de theorie van voormalig Fed-voorzitter Ben Bernanke, van het wereldwijde overschot aan spaargeld, weg. En tegelijkertijd het alibi van de Fed voor de lage rentes en QE. Als de hypothese van de BIS klopt, is er geen tekort aan wereldwijde vraag. Het probleem ligt dan aan de aanbodkant, waar door de monetaire stimulering sprake is van overaanbod. De hele strategie van centrale banken wereldwijd is gebaseerd op een foutieve veronderstelling.

Ondertussen zijn de schulden wel geëxplodeerd, van de VS tot Denemarken en van Spanje tot China. Dat laatste land zal geen financiële ineenstorting toelaten, wat waarschijnlijk zal leiden tot Japanse toestanden met een leger aan bedrijven aan het infuus. Dat maakt het volgens de commentator wel interessant dat de Chinese overheid Wuzhou Ship, een staatsbedrijf in de scheepsbouwsector, net failliet heeft laten gaan.

Nu zegt de Fed altijd dat het onmogelijk is een bubbel vooraf te herkennen. Maar dan is het ook niet mogelijk de output gap of NAIRU-werkloosheid te onderscheiden, aldus Borio. Toch gebruikt de Fed deze indicatoren wel bij het beleid. Dat leidde volgens de BIS de laatste decennia tot steeds meer monetaire verruiming bij een crisis, terwijl bubbels ongemoeid werden gelaten. Daardoor zitten we nu met de gebakken peren: de centrale banken hebben geen mogelijkheden meer een nieuwe recessie te bestrijden. De schuldenlast in dollars buiten de VS kon oplopen tot $ 9,8 biljoen. De totale schuldenlast ligt op 265% van het bbp in de OECD-landen en op 185% van het bbp in de opkomende markten. En dat is 35%-punten hoger dan het vorige record van net voor de crisis van acht jaar geleden. Evans-Pritchard vreest dat het al te laat is om hier nog iets te doen:

De sociale en politieke consequenties van een kredietzuivering zijn te erg. Maar geld en schuld zijn sociale contracten. Ze kunnen verscheurd worden, of opnieuw uitgevonden. Bij een nieuwe recessie, wellicht in 2017, zal er wellicht een volledig nieuwe vorm van QE verschijnen. Deze stap behelst het drukken van geld om overheidsuitgaven direct te financieren. Het economische leven zal doorgaan.

<<< Download de gratis Beursbijbel: 10 Geboden voor iedere Belegger >>>