Hoe reageren we als we mensen ontmoeten die succesvoller zijn dan wij? Bijvoorbeeld een succesvollere belegger? Ofwel met bewondering, ofwel met afgunst. Ja, bewonderen is in onze maatschappij een nobele eigenschap. Afgunst zien we daarentegen als door-en-door slecht. Toch werkt dat laatste soms het beste voor ons, zo schrijft Maria Konnikova in The New Yorker op basis van wetenschappelijk onderzoek. Richard Smith, een psycholoog aan de Universiteit van Kentucky die al decennia onderzoek doet naar afgunst, legt uit dat een jaloers gevoel ontstaat uit een combinatie van twee factoren:
Allereerst moet een prestatie relevant zijn voor onszelf. Een advocaat zal niet jaloers worden op de mooie dans van een ballerina. Punt twee: verwantschap. De persoon waar we jaloers op zijn moet vergelijkbaar met ons zijn. Een amateurvoetballer zal niet jaloers worden op Lionel Messi. Als we iemand bewonderen, doen we dat van een afstandje. Als we afgunst voelen, zien we onszelf in hun plaats.
Nu is het zo dat in het Engels alle vormen van jaloezie onder één woord vallen: envy. Maar psycholoog Niels van de Ven van de Universiteit van Tilburg stelt dat vele andere talen verschillende woorden kennen voor ‘positieve’ en ‘negatieve’ jaloezie. Neem het woord benijden. Dat komt van het middeleeuwse woord beniden, ofwel niet in staat zijn om iets te dragen. Een positievere vorm van jaloezie. En we hebben afgunst, ofwel iemand iets niet gunnen. Duidelijk negatief. In 2009 onderzocht van de Ven de verschillen tussen de gevoelens bij benijden en afgunst onder Amerikaanse en Spaanse studenten. Wat blijkt? Slechte jaloezie voelt frustrerender, geeft motivatie om de ander te kwetsen en de hoop dat de ander zal falen. Bij positieve jaloezie daarentegen is het beeld van de ander positiever, de situatie inspirerender en doet degene harder zijn best om meer voor zichzelf te bereiken.
Benijden vs bewonderen
Toch is er een verschil tussen benijden en bewonderen. Dat laatste voelt goed, terwijl positieve jaloezie nog steeds pijnlijk is. Want we benijden juist degenen waar we ons verwant mee voelen. En dat raakt ons dus van dichtbij, aldus Konnikova. Maar hoewel benijden onprettiger is, zet het ons wel aan tot betere resultaten. Uit een van van de Ven’s onderzoeken blijkt dat studenten die positieve jaloezie voelen beter scoren op een creativiteitstest dan afgunners en bewonderaars. Ook gingen de benijders bij het zien van een succesvolle mede-student harder studeren onder het motto: “Ik kan dat ook, als ik het probeer”. De bewonderaars bleven achter: “Ik hoef het niet eens te proberen, ik bewonder hem wel van een afstandje”. Jaloersheid mag dan niet zo goed voelen en ons soms de verkeerde dingen laten doen. Maar de goede vorm van benijden kan ons op persoonlijk en sociaal vlak bijzonder van dienst zijn. Het spoort aan tot competitie en verbetering. Konnikova:
De titel van een recente paper van de Universiteit van Californië, Santa Barbara, brengt het effect goed onder woorden. Het heet “geïnspireerd door hoop, gemotiveerd door jaloezie.”
<<< Download de gratis Beursbijbel: 10 Geboden voor iedere Belegger >>>